Paul Z. Simons, Επτά θέσεις για το παιχνίδι.

Επτά θέσεις για το παιχνίδι.

 

1.

Το παιχνίδι είναι η πραγματοποίηση της επιθυμίας, είναι η άρνηση της κυριαρχίας. Το παιχνίδι είναι αδιαμεσολάβητη δραστηριότητα που δεν επιχειρεί να παράγει ένα συγκεκριμένο συναίσθημα, και στην ουσία κανένα συναίσθημα. Το αποτέλεσμα του παιχνιδιού μπορεί να είναι εναλλακτικά ο οργασμός, ο τρόμος, η απόλαυση, ακόμη και ο θάνατος.

Το παιχνίδι είναι αμφίσημο- οποιοδήποτε από αυτά τα συμπεράσματα ή οποιοδήποτε πλήθος άλλων είναι πιθανά (μπορεί ακόμη και να μην υπάρχει κανένα οριστικό αποτέλεσμα). Ωστόσο, κάθε ενδεχόμενο στο δικό του πλαίσιο είναι σωστό, διότι κανένα δεν προκαλείται ρητά παρά μόνο από το περιεχόμενο της παιγνιώδους δραστηριότητας που το παράγει.

2.

Στις προ-αγροτικές κοινωνίες το παιχνίδι ήταν ο κοινός παρονομαστής όλων των δραστηριοτήτων, με τον ίδιο τρόπο που το δώρο ήταν ο χαρακτηριστικός τρόπος ανταλλαγής. Για τους πρωτόγονους, το παιχνίδι ήταν η δραστηριότητα που όχι μόνο καθόριζε τις φυλετικές και οικογενειακές σχέσεις, αλλά παρείχε επίσης τροφή, ένδυση και καταφύγιο.

Στην προ-γεωργική εποχή της αφθονίας, το αποτέλεσμα κάθε κυνηγιού ήταν άσχετο. Η αναγκαιότητα (και το πλεόνασμα) δεν σήμαινε τίποτα σε τέτοιες κοινωνίες, συνεπώς οι δραστηριότητες που δημιουργούσαν τροφή δεν καθοδηγούνταν από την εναλλακτική λύση της πείνας, αλλά υπήρχαν απλώς ως αντιπερισπασμός, ως παιχνίδι.

Επιπλέον, το παιχνίδι ήταν απαραίτητο για τη σταθερότητα των προ-γεωργικών κοινωνιών λόγω της τάσης του να αποκλείει τον εξαναγκασμό, τη γλώσσα, ακόμη και το χρόνο.

Ο θάνατος του παιχνιδιού ήταν ο θρίαμβος του πολιτισμού, της κυριαρχίας.

3.

Το κεφάλαιο προσπάθησε να καταργήσει το παιχνίδι και να το αντικαταστήσει με τον ελεύθερο χρόνο– ένα κενό που πρέπει να καλυφθεί σε αντίθεση με την πλήρωση που αναιρεί το κενό. Ο ελεύθερος χρόνος είναι η αξιοποίηση του παιχνιδιού από το κεφάλαιο, άλλη μια διαμεσολάβηση στην άπειρη λαίλαπα των διαμεσολαβήσεων.

Στο διπλό ρόλο του κεφαλαίου ως νταβατζή και πόρνης, δεν δημιουργεί μόνο ελεύθερο χρόνο, αλλά παράγει και εμπορεύματα και θεάματα με τα οποία μπορεί να τον γεμίσει. Μια τέτοια αξιοποίηση απαιτεί παθητική, αποχαυνωμένη συμμετοχή (η άρνηση του παιχνιδιού) και επιδιώκει να αποσπάσει μια και μόνη αντίδραση, την απόλαυση. Η οποία είναι, φυσικά, η ανταμοιβή για τον χρόνο/το χρήμα που επενδύεται σε ένα συγκεκριμένο εμπόρευμα/θέαμα.

Ως αποτέλεσμα, το παιχνίδι (όπως και η γλώσσα) επιστρέφει στη μαγική του μορφή και γίνεται κάτι επικίνδυνο, ανεξέλεγκτο, τελικά θανατηφόρο- και το κεφάλαιο, προκειμένου να αποθαρρύνει το παιχνίδι, το παρουσιάζει ως τέτοιο.

4.

Το κεφάλαιο, ακόμη και στη σημερινή του εκδήλωση πραγματικής κυριαρχίας, δεν μπόρεσε να εξαλείψει το παιχνίδι. Η “ανακάλυψη” του παιχνιδιού συνέβη επανειλημμένα σε αυτόν τον αιώνα, περιστασιακά (αν και αποκλειστικά) στη σφαίρα της πρωτοπορίας.

Ο Alfred Jarry στα θεατρικά έργα Ubu και το σύστημα της παταφυσικής του (η επιστήμη των φανταστικών λύσεων) αποτέφρωσε οριστικά το συνεχές της οπισθοδρομικής αναπαραστατικής μορφής. Με αυτόν τον τρόπο επανέφερε το παιχνίδι όχι ως αναισθητικό, αλλά ως σφαίρα κατεδάφισης.

Το Dada συνέχισε την επίθεση, αλλά με εξαίρεση την παραλλαγή του Βερολίνου (και το πιο εντυπωσιακό μη μέλος του, τον Schwitters) η έννοια του παιχνιδιού τελετουργικοποιήθηκε, πέθανε.

Η τελική ανάκαμψη της πρωτοπορίας, που επιτεύχθηκε μέσω της αντίδρασης του υπερρεαλισμού και της ταυτόχρονης ανάστασης της αναπαραστατικής μορφής, εξάλειψε το παιχνίδι ως στοιχείο απόρριψης μέχρι την επανεμφάνιση των ουτοπικών ρευμάτων μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ορισμένα μεταπολεμικά πολιτιστικά κινήματα, κυρίως το Λετρισμός, η Καταστασιακή Διεθνής, η Mail Art και ο Νεοϊσμός, ενσωμάτωσαν το παιχνίδι στους πειραματισμούς τους. Κάθε κίνημα, ωστόσο, απέτυχε να συνειδητοποιήσει τις επαναστατικές συνέπειες του παιχνιδιού και με αυτόν τον τρόπο επέτρεψε και πάλι την τυποποίησή του, την ακαμψία του και ως εκ τούτου την επαναφορά του ως διαμεσολαβημένη δραστηριότητα.

5.

Το παιχνίδι έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της επαναστατικής δραστηριότητας. Ακόμη και ο Λένιν, ο ηλίθιος πατέρας της αυταρχικής αριστεράς, μπόρεσε (σωστά) να περιγράψει την Παρισινή Κομμούνα του 1871 ως “φεστιβάλ των καταπιεσμένων”, αν και (όπως και ο Μαρξ) κατέληξε σε ένα λανθασμένο συμπέρασμα σχετικά με την αποτυχία της εξέγερσης.

Υπάρχει πληθώρα παραδειγμάτων για τη συμπερίληψη του παιχνιδιού στη δραστηριότητα των Κομμουνάρων, ιδίως του παιχνιδιού στην καταστροφική του πτυχή. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένης της έλλειψης πόρων της Κομμούνας, των στρατιωτικών απροβλέπτων και του γεγονότος ότι ολόκληρη η εξέγερση διήρκεσε περίπου 72 ημέρες.

Παρόλα αυτά, η ανατροπή της στήλης στην Place Vendome (ένα παγκοσμίως μισητό σύμβολο των ναπολεόντειων νικών), καθώς και η απόπειρα μερικών από τους πιο ακραίους Κομμουνάρους να πυρπολήσουν την Παναγία των Παρισίων δύσκολα μπορεί να ερμηνευθεί ως κάτι άλλο παρά ως παιχνίδι.

Τέτοιες εκδηλώσεις παρεισέφρησαν και στη συμπεριφορά μεμονωμένων Κομμουνάρων. Θυμηθείτε την ιστορία του νεαρού επαναστάτη που αντιμετώπισε έναν ύποπτο αστό στο δρόμο. Ο νευρικός καπιταλιστής διαμαρτυρήθηκε ότι δεν είχε ποτέ καμία σχέση με την πολιτική, οπότε ο κομμουνιστής απάντησε: “Γι’ αυτό ακριβώς θα σε σκοτώσω”.

Αν και η ιστορία τελειώνει εδώ στις ιστορικές αναφορές, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον νεαρό επαναστάτη να επιδεικνύει ένα σατανικό χαμόγελο στον κλονισμένο αστό και στη συνέχεια να φεύγει για να πάρει τη θέση του στα οδοφράγματα…bon chance, Citoyen!¹

6.

Οι σύγχρονες επαναστατικές εκρήξεις έχουν επίσης παρουσιάσει ορισμένα στοιχεία παιχνιδιού.

Τα γεγονότα του Μαΐου-Ιουλίου του 1968 στη Γαλλία φέρνουν αμέσως στο μυαλό μας τις χαρούμενες, αγανακτισμένες αφίσες που παρήγαγαν οι φοιτητές της εξεγερμένης Ecole des Beaux-Arts. Περαιτέρω, μέσα από το αίμα, τα δακρυγόνα και τις χειροβομβίδες κρότου λάμψης των νυχτερινών μαχών στα οδοφράγματα (6-11 Μαΐου), αναδύθηκαν πολυάριθμα παραδείγματα παιχνιδιού.

Οι περισσότεροι παρατηρητές συμφωνούν σε αυτό το σημείο, οι Priaulx και Ungar περιγράφουν τους προκλητικούς φοιτητές ως “μια μεγάλη ξέφρενη οικογένεια”- ακόμη και η κομματική τροτσκιστική

αναφορά των Seale και McConville περιλαμβάνει ένα ανέκδοτο για το καφέ της αριστερής όχθης, Le Luxembourg.

Κατά τη διάρκεια μιας νύχτας ταραχών, το καφενείο είχε κατακλυστεί και είχε μετατραπεί σε αυτοσχέδιο πεδίο μάχης. Μετά την αποχώρηση των εξεγερμένων και της αστυνομίας, ένας νομάρχης διέταξε τον διευθυντή να κλείσει το κατάστημά του, στον οποίο απάντησε: “απόψε το Le Luxembourg δεν θα κλείσει τις πόρτες του, δεν έχει μείνει καμία!”.

Πιο πρόσφατα, κατά τη διάρκεια της καταστολής της Solidarnosc² στην Πολωνία, μια χούφτα μαχητές παρήγαγαν μια μάσκα με καπέλο αξιωματικού και σκούρα γυαλιά που παρουσίαζε ομοιότητα στον κάτοχό της με τον στρατηγό Γιαρουζέλσκι. Η ανατροπή ήταν ότι η μάσκα είχε σχεδιαστεί για να ταιριάζει σε σκύλους.

Προφανώς, κατά τη διάρκεια της τελευταίας καταστολής της Solidarnosc, η αστυνομία περνούσε τις μέρες της διαλύοντας διαδηλώσεις και τις νύχτες της κυνηγώντας αδέσποτα σκυλιά, τα οποία, για όλες τις προθέσεις και τους σκοπούς, υποδύονταν τον Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος. 

7.

Η ίδια η ύπαρξη των “θέσεων” που προσπαθούν να ορίσουν και να φωτίσουν ιστορικά παραδείγματα παιχνιδιού αποτελεί κατά κάποιο θλιβερό τρόπο μαρτυρία της αποξένωσης από τη δραστηριότητα που προσπαθούν να περιγράψουν.

Η οριστική δυσφορία που χαρακτηρίζει την επαναστατική θεωρία και κουλτούρα τουλάχιστον τις τελευταίες δύο δεκαετίες πρέπει να ερμηνευτεί ως ο θρίαμβος της τυποποιημένης τεχνικής, του συντριπτικού βάρους του διανοουμενισμού.

Ακόμη και τα άκρα-αριστερά κομμουνιστικά και αναρχικά κινήματα φαίνονται καταδικασμένα να σκοντάφτουν στο ίδιο άθλιο μονοπάτι που διέσχισε η σοσιαλδημοκρατία πριν από σχεδόν έναν αιώνα.

Η “επαναστατική” πεποίθηση ότι η “απελευθέρωση” των γυναικών, των εθνικών μειονοτήτων, των ομοφυλόφιλων και των λεσβιών ή του Τρίτου Κόσμου θα πάρει μια σημαντικά διαφορετική μορφή από την “απελευθέρωση” της εργατικής τάξης μέσω καλύτερων μισθών, ανοιχτών πολιτικών απασχόλησης και “παροχών” υπάρχει ως ατράνταχτο παράδειγμα της διάχυτης αποσυνθετικής συνείδησης. Από την άλλη πλευρά, φαίνεται να κατοικεί σήμερα στην άρνηση όλων των κυρίαρχων μορφών, στη διαρκή αμφισβήτηση κάθε παραδοχής- με μια λέξη, στο παιχνίδι.

Αν η νέα κοινωνία κυοφορείται στη μήτρα της παλιάς, τότε το πρώτο της καθήκον είναι προφανώς η μητροκτονία.

Εργαζόμενοι όλου του κόσμου,

βγείτε έξω να παίξετε!

Paul Z. Simons, 1990